Séminaire ouvert d’histoire économique / Ανοιχτό σεμινάριο οικονομικής ιστορίας
Οι μεταμορφώσεις του κοινωνικού κράτους στην Ελλάδα
Μάνος Ματσαγγάνης Πολυτεχνείο Μιλάνου & Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Archives Historiques de l’Université d’Athènes , Skoufa 45 / Ιστορικό Αρχείο Πανεπιστημίου Αθηνών, Σκουφά 45
En collaboration avec Alpha Bank
Σε συνεργασία με την Alpha BankProgramme 2017-2018
Σε συνεργασία με την Alpha BankProgramme 2017-2018
Μέχρι τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας, η κοινωνική δαπάνη στην Ελλάδα συνέκλινε προς τα μέσα επίπεδα της ΕΕ. Παρόλα αυτά, η αύξηση των δαπανών συμβάδιζε με τη διαιώνιση σημαντικών κενών προστασίας. Τα αποτελέσματα ήταν ορατά. Από τη μια, η επίδοση του συστήματος κοινωνικής προστασίας στο πεδίο της μείωσης της φτώχειας και της ανισότητας ήταν πολύ χαμηλή. Από την άλλη, η καθυστέρηση στην κάλυψη νέων αναγκών (π.χ. βρεφονηπιακοί σταθμοί) υπήρξε σημαντική, ενώ η χαμηλή ικανοποίηση από τις πιο παραδοσιακές υπηρεσίες (π.χ. σύστημα υγείας) ήταν διάχυτη.
Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα από το 2009 δεν δημιούργησε τα κενά προστασίας, απλώς ανέδειξε τις τραγικές συνέπειές τους. Στη συνέχεια, το πρόβλημα επιδεινώθηκε, καθώς η κατανομή των περιορισμένων πόρων σε συνθήκες πρωτοφανούς δημοσιονομικής στενότητας συνέβαλε στη διεύρυνση των κενών προστασίας παρά στην κάλυψή τους.
Παρά τις αντιξοότητες, κάποια πρόοδος στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού του κοινωνικού κράτους σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια. Όμως όλες οι μεταρρυθμίσεις, ακόμη και οι πιο ώριμες (όπως ήταν η ενοποίηση των κανόνων του συστήματος συντάξεων, ο περιορισμός της σπατάλης στο σύστημα υγείας, και η εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος) συνάντησαν τη δυσπιστία, την αδιαφορία και κάποτε την ανοιχτή εχθρότητα της ελληνικής πλευράς: στο βαθμό που τελικά επιβλήθηκαν αυτό κυρίως οφείλεται στην επιμονή των δανειστών.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και χωρίς αξιόλογη εγχώρια υποστήριξη, το ελληνικό κράτος πρόνοιας μεταμορφώνεται. Οι ραγδαίες θεσμικές αλλαγές, σε συνδυασμό με τη βιαστική και συχνά απρόθυμη εφαρμογή τους, αφήνουν να διαφανεί το περίγραμμα ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας σημαντικά διαφοροποιημένου από το παραδοσιακό. Το κοινωνικό κράτος που αναδύεται μέσα από μύριες αντιφάσεις είναι αναμφισβήτητα πιο λιτό. Το εάν επίσης είναι πιο αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της φτώχειας και της ανισότητας, καθώς και στην εξασφάλιση μιας βασικής δέσμης κοινωνικών υπηρεσιών, μένει να αποδειχθεί.
Η πρωτοφανής οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα από το 2009 δεν δημιούργησε τα κενά προστασίας, απλώς ανέδειξε τις τραγικές συνέπειές τους. Στη συνέχεια, το πρόβλημα επιδεινώθηκε, καθώς η κατανομή των περιορισμένων πόρων σε συνθήκες πρωτοφανούς δημοσιονομικής στενότητας συνέβαλε στη διεύρυνση των κενών προστασίας παρά στην κάλυψή τους.
Παρά τις αντιξοότητες, κάποια πρόοδος στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού του κοινωνικού κράτους σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια. Όμως όλες οι μεταρρυθμίσεις, ακόμη και οι πιο ώριμες (όπως ήταν η ενοποίηση των κανόνων του συστήματος συντάξεων, ο περιορισμός της σπατάλης στο σύστημα υγείας, και η εφαρμογή του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος) συνάντησαν τη δυσπιστία, την αδιαφορία και κάποτε την ανοιχτή εχθρότητα της ελληνικής πλευράς: στο βαθμό που τελικά επιβλήθηκαν αυτό κυρίως οφείλεται στην επιμονή των δανειστών.
Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και χωρίς αξιόλογη εγχώρια υποστήριξη, το ελληνικό κράτος πρόνοιας μεταμορφώνεται. Οι ραγδαίες θεσμικές αλλαγές, σε συνδυασμό με τη βιαστική και συχνά απρόθυμη εφαρμογή τους, αφήνουν να διαφανεί το περίγραμμα ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας σημαντικά διαφοροποιημένου από το παραδοσιακό. Το κοινωνικό κράτος που αναδύεται μέσα από μύριες αντιφάσεις είναι αναμφισβήτητα πιο λιτό. Το εάν επίσης είναι πιο αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της φτώχειας και της ανισότητας, καθώς και στην εξασφάλιση μιας βασικής δέσμης κοινωνικών υπηρεσιών, μένει να αποδειχθεί.
CONTACTSSophia Zoumboulaki
Assistante administrative pour la Direction des Études
sophia.zoumboulaki@efa.gr
+ 30 210 36 79 904
Assistante administrative pour la Direction des Études
sophia.zoumboulaki@efa.gr
+ 30 210 36 79 904
Nolwenn Grémillet
Communication
nolwenn.gremillet@efa.gr
+ 30 210 36 79 943